Acil Durum Planı Nedir? İşyerinde Acil Durumlar Belirlenirken Nelere Dikkat Edilir?

Günlük yaşamda veya çalışma hayatında istenmeyen birçok durumla karşılaşılmaktadır. Bunlardan bazılarının etkileri küçük, bazılarının etkileri ise insan hayatına mal olacak hatta toplu ölümlere yol açacak kadar yüksek boyutta olabilmektedir.

İnsan hayatını büyük boyutlarda etkileyen bu acil durumlarla mücadele etmek gerekmektedir. Acil durumlarla mücadele etmek ve hazırlıklı olmak iki açıdan ele alınabilir. Bunları olay meydana gelmeden alınacak tedbirler ve olay meydana geldikten sonra kriz halinde yapılacaklar olarak sınıflandırmak mümkündür.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle Kanunda belirtilen istisnai kurum ve kuruluşlar hariç tüm işyerleri iş sağlığı ve güvenliği (İSG) çalışmaları yapmakla yükümlü tutulmuşlardır. Kanunun ikincil mevzuatı olarak yürürlüğe giren yönetmeliklerden birisi olan İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelikle acil durum planı hazırlanması da söz konusu işyerleri için zorunlu hale gelmiştir.

İşyerinde Acil Durum Nedir?

İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin Tanımlar Başlıklı 4’üncü maddesinde ise acil durum “işyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek veya işyerini dışarıdan etkileyebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, zehirlenme, salgın hastalık, radyoaktif sızıntı, sabotaj ve doğal afet gibi ivedilikle müdahale gerektiren olaylar” olarak tanımlanmıştır.

İşyerlerinde oluşan acil durumlar beklenmedik olaylar olduğu için verebilecekleri zarar çeşitli şekillerde olabilmektedir. Çalışanlara, müşterilere, işyerine gelen ziyaretçilere gelebilecek can tehditleri olabileceği gibi üretimin durması, fiziksel ve çevresel zarar gibi durumlara yol açarak farklı olumsuzluklar da meydana getirebilmektedir.

Acil durumlarla mücadelede en etkili yol, acil durum meydana gelmeden önce alınacak tedbirlerle acil duruma hazırlıklı olmaktır. İşyeri için muhtemel acil durumlar ile söz konusu acil durumlar için önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri belirlemek, oluşabilecek acil durumlar için talimat ve prosedürler geliştirmek, acil durum meydana geldikten sonra güvenli tahliyeyi sağlamak için çalışmalar yapmak gerekmektedir.

AFAD’ın belirlediği acil durumlar, kurumun görevi ve ilgi alanı gereği daha çok doğal afetler üzerinde yoğunlaşmıştır. İSG açısından ele alındığında ise başlıca acil durumlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Yangın
• Patlama
• Tehlikeli kimyasal madde yayılımı
• Doğal afetler
• Zehirlenme
• Radyoaktif sızıntı
• Sabotaj
• Salgın hastalık

Yapılan işin niteliğine bağlı olarak özel acil durumlar da değerlendirmeye dâhil edilmelidir. İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlar; yapılan işin niteliği, kullanılan malzemeler, işyerlerindeki risk faktörleri, işyerinin konumu, faaliyet gösterdiği alandaki önem derecesi gibi çeşitli etmenlere göre farklılıklar arz etmektedir.

İşyerinde Acil Durum Planı

İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin 4’üncü maddesinde acil durum planı, “işyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dâhil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plan” olarak tanımlanmıştır.

Acil durum planı; büyük çaplı kaza ve yaralanmaları önlemek, işyeri ve çevresindeki binalar ile ekipmanlarda oluşabilecek zararı azaltmak, toplum ve çevreyi acil durumların etkilerinden korumak ve acil durumların işyerlerine verdiği maddi ve manevi zararı en az hasarla atlatarak normal çalışma düzenine en hızlı şekilde geçişini sağlamak için gereklidir. Herhangi bir acil 7 durum meydana gelmeden yapılacak bu planlamayla gereken tedbirler belirlenir, gerektiğinde uygulama kolaylığı sağlanarak acil durum maddi ve manevi en az hasarla atlatılabilir.

İşyerinde Acil Durum Planı Hazırlamanın Amacı

Acil durum planı hazırlamanın amaçları şu şekilde sıralanabilir:

• Acil durumlara karşı her zaman hazır bulunulması,
• Acil durumların neden olduğu durumların hızlı ve etkili bir biçimde sınırlandırılması,
• Acil servis hizmetleri işyerine ulaşıp kontrol altına alana kadar acil durumun yönetilmesi,
• Dışarıdan gelen acil durum ekiplerine bilgi verilerek ve ekipmanlarla yardımcı olunması,
• Tüm çalışanların ve çevredekilerin acil durumların olumsuz etkilerinden korunması.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 11 ve 12nci maddelerinde de acil durum planları, yangınla mücadele, ilkyardım ve tahliye ile ilgili hükümler bulunmaktadır. 6331 sayılı Kanun kapsamına giren tüm işyerleri de İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğe göre acil durum planı hazırlamakla yükümlüdür.

Acil durum planı risk değerlendirmesinin bir çıktısıdır. Risk değerlendirmesiyle muhtemel tehlike ve riskler tespit edildikten sonra kontrol önlemleri belirlenir. Bunun sonrasında risk değerlendirmesine bağlı olarak acil durumlar belirlenir ve yönetmelik hükümlerine göre acil durumların önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerinin belirlendiği, müdahale için prosedürler ve tahliye planlarını içeren bir acil durum planı hazırlanır.

Acil durum planı hazırlamadan önce Acil Durumlar Kontrol Listesi üzerinden ön hazırlık yapmak faydalı olacaktır.

Acil Durumlar Kontrol Listesini buradan indirip kullanabilirsiniz.

İşyerinde Acil Durum Yönetimi

İş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin amacı ve beklenen çıktıları; sağlıklı ve güvenli bir işyeri ortamının oluşturulması ile çalışanlarda çalışmaya bağlı kazaların ve hastalıkların önlenmesidir. Bundan dolayı işyerlerinde tehlike ve risklerin, önleyici ve koruyucu tedbirler almak suretiyle ortadan kaldırması son derece önemlidir.

Acil durum yönetimi; acil durumlara hazırlık için gerekli düzenlemelerin yapılması ve gerekli kaynakların seferber edilmesi, acil durumların önlenmesi veya etkilerinin azaltılması için düzenleyici tedbirlerin alınması, acil durum meydana geldikten sonra müdahale edilmesi ve acil durum sonrası işyerinin yenilenmesi için düzenlemeler yapılmasını içerir.

Bu alanda önemli bir kaynak olan; TS ISO 45001-İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemleri Standardının “Acil duruma hazır olma ve müdahale” başlıklı 8.2 inci maddesinde, işyerlerinin acil durumlara hazır olması için yapılması gerekenler aşağıda belirtilmiştir:

Acil duruma hazır olma ve müdahale

Kuruluş, aşağıdakiler dahil olmak üzere, muhtemel acil durumlara hazırlık ve bunlara nasıl müdahale edeceği ile ilgili gerekli proses/prosesleri oluşturmalı, uygulamalı ve sürekliliğini sağlamalıdır:

a) ilk yardım sağlanması dahil acil durumlara bir müdahale planı oluşturulması,

b) planlanan müdahale için eğitim sağlanması,

c) planlanan müdahale yeteneğinin test edilmesi ve tatbik edilmesi,

d) test edildikten sonra ve özellikle acil durumların ortaya çıkmasından sonrası da dahil olmak üzere, performansın değerlendirilmesi ve planlanan müdahalenin, gerektiğinde yenilenmesi,

e) tüm çalışanlara görevleri ve sorumlulukları ile ilgili bilgilerin iletilmesi ve sağlanması,

f) yüklenicilere, ziyaretçilere, acil müdahale hizmetlerine, resmi makamlara ve uygun olduğunda, yerel halka ilgili bilgilerin iletilmesi,

g) ilgili tarafların ihtiyaçlarının ve yeteneklerinin dikkate alınması ve planlanan müdahalenin geliştirilmesinde, uygun şekilde, katılımlarının sağlanması. Kuruluş proses/prosesler ve potansiyel acil durumlara müdahale etme planları ile ilgili belgelenmiş bilgilerin sürekliliğini sağlamalı ve muhafaza etmelidir.

Acil durumlarla mücadele konusu; sistematik bir çalışma gerektirmesi, işyeri içerisindeki organizasyonda görevlendirmeler yapılması ve planlamalar çerçevesinde bir çalışma süreci içermesi nedeniyle “acil durum yönetimi” kavramından söz etmek mümkündür.

İşyerlerinin acil durum yönetiminde dikkat etmesi gereken hususlar aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

• Acil durum çalışmalarını yürütecek ekibin belirlenmesi,
• Acil durumlarla ilgili yapılacak çalışmalar için bir amaç belirlenmesi,
• Acil durum planı hazırlanması ve diğer çalışmalardaki girdilerin tespiti,
• Saha ziyaretlerinin planlanması ve uygulanması,
• Eksiklikleri içeren raporların hazırlanarak işverene sunulması,
• Acil durum planı hazırlık aşamaları izlenerek işyeri için bir acil durum planı hazırlanması,
• Acil durum ekiplerinin eğitimleri için gerekli planlamaların yapılması,
• Tatbikatların planlanması, senaryolar oluşturulması ve uygulanması,
• Çalışmaların takibi ve kontrol.

Acil Durum Planı Hazırlanması Aşamaları

İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik’in 7’nci maddesi uyarınca acil durum planı hazırlarken izlenmesi gereken aşamalar aşağıda belirtilmiştir:

• Acil durumların belirlenmesi,
• Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması,
• Görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi,
• Acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması,
• Belgelendirme,
• Tatbikat,
• Acil durum planının yenilenmesi.

İşyerinde Acil Durumlar Belirlenirken Nelere Dikkat Edilir?

Acil durum planı hazırlanırken öncelikle işyeri için muhtemel acil durumların belirlenmesi gerekmektedir. Bu acil durumlar belirlenirken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:

Risk değerlendirmesi sonuçları: Acil durum planı, risk değerlendirmesinin bir çıktısıdır. Risk değerlendirmesiyle işyeri için olası tehlike ve riskler belirlenip kontrol önlemleri değerlendirildikten sonra, işyerini büyük maddi manevi kayıplara uğratacak, toplu ölümlere yol açacak, acil müdahale, mücadele, ilkyardım gerektirecek olaylar daha net şekilde görülebilecektir. Böylece risk değerlendirmesi, muhtemel acil durumların belirlenmesinde en önemli referans olacaktır.

Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali: İşyerinin yaptığı çalışmalar, kullanılan kimyasallardan kaynaklanacak patlamalar ve sonrasında 10 meydana gelecek yangın durumu, muhtemel acil durumların belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken bir diğer husustur. Kullanılan kimyasalların Güvenlik Bilgi Formundaki (GBF) bilgilerden faydalanılarak hangi durumlarda yangın veya patlama ihtimali olacağı değerlendirilmelidir. Parlama, patlama risklerinin değerlendirilmesi amacıyla patlayıcı ortam oluşabilecek tüm işyerlerinin ayrıca Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlaması gerekmektedir. İşyerlerinde patlama ve yangın gibi acil durumların belirlenmesi için kontrol listesi hazırlanmasında fayda görülmektedir.

Kontrol listesinde yer alabilecek bazı başlıklar aşağıda yer almaktadır:

• İşyerindeki alevlenir, oksitleyici ve patlayıcı kimyasal maddeler ile bunların depolanması,
• Varsa kaynak ve kesme faaliyetleri,
• Tesiste ürün alan/boşaltan taşıtlar,
• Potansiyel bir alev kaynağı teşkil edebilecek yüksek sıcaklık oluşturan makine ve teçhizatlar,
• Sigara için belirlenmiş özel alanlar,
• Tesiste kullanılan tüm cihazların standartlara uygunluğu,
• Tehlikeli kimyasal maddelerin ve atıkların işlenmesi, kullanılması, taşınması ve depolanmasının uygunluğu,
• Acil durum planını hazırlayan işyerinin komşu işyeri ve binalarında yapılan faaliyetler,
• Tehlikeli patlayıcı atmosferin oluşma/tutuşma ihtimali vb.

Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali: Deprem kuşağında yer alan bir ülke olmamız nedeniyle deprem, küresel ısınmadan kaynaklanan sel felaketlerinin artması nedeniyle sel ve diğer doğal afetler, acil durum dendiğinde dâhil edilmesi gereken olaylardır.

Sabotaj ihtimali: İşyerinin milli ekonomiye, devletin savaş gücüne önemli ölçüde katkısı bulunması ve yaşanacak olumsuz bir olay sonucu ülke güvenliği ve ekonomisi ile toplum hayatı bakımından önemli etkilere neden olabilecek tesisler arasında bulunması sebebiyle, uğrayacağı sabotaj vakasıyla kısmen veya tamamen yıkılması, hasara uğratılması veya geçici bir süre için dahi olsa çalışmadan alıkonması gibi durumlar söz konusu olabilir.

Biyolojik, radyoaktif ve nükleer maddelerden kaynaklanan yayılım, zehirlenme ve salgın hastalık ihtimali: Özellikle biyolojik ajanlardan kaynaklanabilecek salgın hastalık ve zehirlenme ihtimali ile işyerinde yürütülen işin özelliğine göre bulunabilecek radyoaktif ve nükleer maddelere maruziyetten kaynaklanabilecek olumsuz etkiler de değerlendirmede göz önüne alınmalı ve acil durum prosedürleri içerisine dâhil edilmelidir.

Etki alanına giren işyerleri: Acil durum planı hazırlanan işyerinin komşu işyeri ve binalarında yapılan faaliyetler de göz önüne alınmalıdır. Örneğin, patlayıcı madde imal eden bir fabrikada oluşabilecek bir yangın acil durumu, komşu işyerlerini de etkileyebilecektir. Bu yüzden etki alanına giren işyerlerinde acil durumların belirlenmesinde söz konusu durum göz önünde bulundurulmalıdır.

Acil durumlar belirlenirken işyerinin geçmişte yaşadığı acil durum ve kazalar da dikkate alınmalıdır. Bu kaza ve acil durumların oluşma sıklığına göre verilmesi gereken önem ve derecelendirme, acil durum planı hazırlanmadan önce hazırlanmış olan risk değerlendirmesinde analiz edilmiş olacaktır.

Kaynak: İSGGM Yayınlari

acil durum ^^description^^ İnsan hayatını büyük boyutlarda etkileyen bu acil durumlarla mücadele etmek gerekmektedir. Acil durumlarla mücadele etmek ve hazırlıklı olmak iki açıdan ele alınabilir. blog